Η σημασία των Χριστουγέννων στη ζωή των παιδιών

Μεγαλώσαμε: τα Χριστούγεννα αποτελούν απλά μια ευκαιρία για λίγη ξεκούραση, για ένα γεύμα με φίλους ή με την οικογένεια, για κάποιες εξόδους για διασκέδαση και τίποτα περισσότερο. Ή μήπως όχι;

Το παράδοξο των Χριστουγέννων

Είναι πραγματικά εντυπωσιακό πώς αλλάζει η αίσθησή μας για τη συγκεκριμένη γιορτή καθώς μεγαλώνουμε. Όσο είμαστε παιδιά, ανυπομονούμε να έρθουν τα Χριστούγεννα, τα ζούμε με όλη μας την καρδιά και λαχταράμε να κρατήσουν όσο το δυνατόν περισσότερο. Στην εφηβεία, αρχίζουμε να αυτονομούμαστε και να αμφισβητούμε γιορτινές συνήθειες και οικογενειακές παραδόσεις,  έστω κι αν ενδόμυχα συνεχίζουμε να νιώθουμε σαν παιδιά. Ως ενήλικοι, στις γιορτές προσπαθούμε να ξεφύγουμε από την καθημερινότητα, να βγούμε περισσότερο, να δούμε παρέες και φίλους, έχοντας βαθιά θαμμένα τα συναισθήματα που βιώναμε ως παιδιά.

Και ξαφνικά, γινόμαστε γονείς και ανακαλύπτουμε και πάλι τη μαγεία των Χριστουγέννων: ανυπομονούμε να στολίσουμε μαζί με το παιδί μας το δέντρο, να βγούμε βόλτες στη στολισμένη αγορά, να στείλουμε μαζί του γράμμα στον Άγιο Βασίλη για να μας φέρει με μαγικό τρόπο το δώρο του. Πιάνουμε τον εαυτό μας να (ξανα)συγκινείται με τα κάλαντα, τις μουσικές και τις μυρωδιές, τα φώτα και τα δώρα. Τέλος, θέλουμε να βοηθήσουμε το παιδί μας να νιώσει όσο το δυνατόν πιο όμορφα συναισθήματα για αυτήν τη γιορτή κι έτσι έμμεσα να θυμηθούμε όσα ζήσαμε κι εμείς όταν ήμασταν παιδιά. 

Ποιος ήταν στ’ αλήθεια ο Άγιος Βασίλης;

Η μυθική, διαχρονική φιγούρα του Άγιου Βασίλη με την κόκκινη στολή και τα άσπρα γένια που ταξιδεύει στον ουρανό με ένα έλκηθρο που σέρνουν ιπτάμενοι τάρανδοι αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της γιορτής των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Ιστορικά, ο Άγιος Βασίλης στην Ορθόδοξη Εκκλησία ταυτίζεται με το Μέγα Βασίλειο ο οποίος έζησε στην Καππαδοκία περί τον 4^ο αιώνα μΧ και αφιέρωσε τη ζωή του στο να προσφέρει απλόχερα βοήθεια στους συνανθρώπους του.

Για τον υπόλοιπο Δυτικό κόσμο ο Άγιος Βασίλης έχει ταυτιστεί με την ιστορία του Αγίου Νικολάου που είχε τη φήμη γενναιόδωρου ανθρώπου και ο οποίος γιορτάζεται τα Χριστούγεννα. Η σημερινή μορφή του Άγιου Βασίλη με τη γενειάδα, τα κόκκινα ρούχα και την πληθωρική φιγούρα προέκυψε κυρίως κατά τον 20^ο αιώνα με σταδιακή προσθήκη νέων στοιχείων (ταράνδων, έλκηθρων, άστρων του Βορρά κλπ) στη λαϊκή κουλτούρα. Πλέον με την παγκοσμιοποίηση, γιορτάζεται με μικρές παραλλαγές στις περισσότερες χώρες του κόσμου.

Πόσο σημαντικός είναι ο μύθος του Άγιου Βασίλη για τα παιδιά;

Το πώς έχει κάθε παιδί πλασμένο στο μυαλό του τον Άγιο Βασίλη εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία του καθώς και από τον τρόπο που τον παρουσιάζουν οι γονείς του. Κι έστω κι αν οι γονείς δεν πρέπει να λένε ψέματα στα παιδιά τους, ο μύθος του Άγιου Βασίλη είναι ένα συλλογικό κι αθώο ψέμα που μόνο όμορφα συναισθήματα μπορεί να δημιουργήσει στο παιδί.

Τα συναισθήματα αυτά προκύπτουν από τα ονειρικά, μεταφυσικά χαρακτηριστικά που έχει ο ήρωας των Χριστουγέννων: καταφέρνει με ένα έλκηθρο και μερικούς ταράνδους να γυρίσει μέσα σε μία νύχτα όλον τον κόσμο και να μοιράσει το δώρο που έχει ζητήσει κάθε παιδί. Η φαντασία των παιδιών ζωντανεύει και πλάθει κόσμους και εικόνες για να μπορέσει να εξηγήσει όλα αυτά τα ανεξήγητα γεγονότα. Η φαντασία είναι κομμάτι της φυσιολογικής ανάπτυξης των παιδιών και συμβάλλει στην ανάπτυξη της δημιουργικής τους σκέψης.

Επιπλέον, ο μύθος του Άγιου Βασίλη μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους γονείς ως μέσο προώθησης σωστών συμπεριφορών του παιδιού. Συγκεκριμένα, ο αλτρουισμός, η γενναιοδωρία και η προσφορά είναι τα βασικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον Άγιο Βασίλη αφού όλη τη χρονιά δουλεύει με τους βοηθούς του για να ικανοποιήσει τα αιτήματα των παιδιών. Έτσι, στο μυθικό του πρόσωπο προβάλλονται οι έννοιες του «μοιράζομαι» και του «νοιάζομαι» λαμβάνοντας ένα ρόλο διδακτικό. Επιπλέον, η προσμονή του δώρου διδάσκει στα παιδιά την αυτοσυγκράτηση και μειώνει τη συμπεριφορά «το θέλω εδώ και τώρα» που πολύ συχνά είναι χαρακτηριστικό της παιδικής ηλικίας.

Υπάρχει περίπτωση να αποκαλυφθεί το «ψέμα» αν συναντήσετε κάποιον Άγιο Βασίλη από αυτούς που φωτογραφίζονται με τα παιδιά σε πολυκαταστήματα; Μάλλον όχι: μπορείτε να πείτε στο παιδί σας ότι αυτός ο Άγιος Βασίλης είναι ψεύτικος, είναι απομίμηση ενώ ο αληθινός είναι αυτός που έρχεται το βράδυ, μπαίνει από την καμινάδα, αφήνει το δώρο, τρώει τον κουραμπιέ και φεύγει χωρίς να τον δει κανείς.

 «Χτίζοντας» όμορφες αναμνήσεις με τα παιδιά μας

Προκειμένου να βοηθήσετε τα παιδιά σας να περάσουν όμορφα και ευχάριστα τις διακοπές των Χριστουγέννων, να συσφίξετε τους οικογενειακούς δεσμούς, αλλά και να τα βοηθήσετε να αποκτήσουν μια βαθύτερη αίσθηση των Χριστουγέννων ως γιορτής αγάπης και προσφοράς, μπορείτε να κάνετε τα παρακάτω:

• Παροτρύνετε το παιδί σας να συμμετέχει (ανάλογα με την ηλικία του) στις προετοιμασίες του σπιτιού για τις γιορτές: αναθέστε του να οργανώσει τις μπάλες του δέντρου κατά ομάδες, δείξτε του πώς λειτουργούν τα λαμπάκια, ζητήστε του τη βοήθεια στη ζύγιση κάποιου υλικού που θα χρησιμοποιήσετε στην κουζίνα κλπ. Έτσι θα νιώσει δημιουργικό και θα αποκτήσει πιο όμορφες και δυνατές αναμνήσεις των ημερών
• Ενθαρρύνετέ το να φτιάξει ένα δώρο από μόνο του για τη γιαγιά, τον παππού ή κάποιον φίλο ή φίλη του. Το δώρο μπορεί να είναι μια κάρτα, ένα ευφάνταστο στολίδι ή και μία απλή ζωγραφιά. Τονίστε τη συναισθηματική αξία του χειροποίητου δώρου γι’ αυτόν που θα το δεχτεί, αναδείξτε την αξία της πράξης καθαυτής άσχετα με την αντικειμενική αξία του δώρου και βοηθήστε το παιδί μ’ αυτόν τον τρόπο να εκφράσει τα συναισθήματά του προς αυτούς που αγαπά
• Προσπαθήστε αυτές τις μέρες να αφιερώσετε έστω κάποιες ώρες παραπάνω αποκλειστικά στο παιδί. Ακολουθήστε τους ρυθμούς του, ενδιαφερθείτε για τα ενδιαφέροντά του, ξαπλώστε μαζί του στο χαλί και παίξτε τα παιχνίδια που του αρέσουν. Διαβάστε του το βράδυ μια χριστουγεννιάτικη ιστορία και να είστε σίγουροι/ες ότι τα ζεστά συναισθήματα που θα του δημιουργήσετε θα το συνοδεύουν για καιρό
• Όσο κι αν οι μέρες των γιορτών προσφέρονται για δώρα, προσπαθήστε να είστε εγκρατείς στις αγορές σας: ένα δώρο για τα Χριστούγεννα αρκεί, δε χρειάζεται δεύτερο για την Πρωτοχρονιά. Έχει φανεί ότι τα πολλά παιχνίδια διασπούν την προσοχή του παιδιού και τελικά δεν ασχολείται παρά ελάχιστα λεπτά με το καθένα μέχρι να αγοράσει το επόμενο. Η αποφυγή του υπερκαταναλωτισμού είναι ένα πολύτιμο μάθημα που πρέπει να ξεκινάει ήδη από την παιδική ηλικία
• Το ωραιότερο κομμάτι των Χριστουγέννων είναι η προσμονή. Για να αυξήσετε λοιπόν τη γλυκιά προσμονή, μη γεμίσετε το παιδί νωρίτερα με δώρα δικά σας ή άλλων συγγενών. Βάλτε όλα τα κουτιά κάτω από το δέντρο και πείτε του ότι θα ανοιχτούν όλα, αφού έρθει πρώτα ο Αι Βασίλης με το δώρο του
• Προσπαθήστε το δώρο που θα πάρετε στο παιδί σας να ανταποκρίνεται στην ηλικία και τον βαθμό ωριμότητάς του. Μ’ αυτόν τον τρόπο θα το χαρεί και θα το παίξει για πολύ καιρό. Όσο για τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και τα ψηφιακά gadgets, δυστυχώς ή ευτυχώς είναι μέρος της ζωής μας. Φροντίστε να είναι κατάλληλα για την ηλικία του παιδιού και να γίνεται ελεγχόμενη χρήση τους. Όσο μάλιστα είναι δυνατόν, καθυστερήστε τη μετάβαση από τα κλασικά παιχνίδια στα ηλεκτρονικά αφού σύμφωνα με τις τελευταίες οδηγίες της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής το παραδοσιακό παιχνίδι, όπως ένα επιτραπέζιο ή ένα παζλ, υπερτερεί έναντι του ψηφιακού, όσον αφορά τη σωστή ανάπτυξη των μικρών παιδιών
• Το δώρο που θα αγοράσετε στο παιδί σας δεν πρέπει να είναι εξαιρετικά ακριβό αλλά να συμβαδίζει με τις οικονομικές δυνατότητες της οικογένειας. Αν το παιδί επιμένει για κάτι πολύ ακριβό που είναι έξω από τις δυνατότητές σας, να είστε ειλικρινείς μαζί του και να αποφύγετε τις δικαιολογίες
• Επιπλέον, να θυμάστε ότι τα παιδιά συζητούν και συγκρίνουν μεταξύ τους το δώρο που πήραν τις γιορτές. Επομένως, τα πολύ ακριβά ή εξεζητημένα δώρα δε συμβαδίζουν με το πνεύμα αλληλεγγύης που χαρακτηρίζει (ή θα έπρεπε να χαρακτηρίζει) τα Χριστούγεννα και θα δημιουργήσουν αρνητικά συναισθήματα στον περίγυρο του παιδιού
• Οι γιορτές των Χριστουγέννων είναι μια καλή ευκαιρία για το παιδί να μάθει όχι μόνο να δέχεται αλλά και να δίνει δώρα και να μοιράζεται πράγματα με άλλους ανθρώπους: διαλέξτε μαζί του παιχνίδια, ρούχα ή βιβλία που δε χρειάζεται και δωρίστε τα σε κάποιο ίδρυμα, φιλανθρωπική οργάνωση ή στην εκκλησία της γειτονιάς που με τη σειρά της θα τα δώσει σε άπορα παιδιά. Έτσι του διδάσκετε τον αλτρουισμό και την αξία της κοινωνικής προσφοράς
• Ο επιπλέον ελεύθερος χρόνος γονιών και παιδιών τις ημέρες των γιορτών μπορεί να είναι ευκαιρία και για δραστηριότητες έξω από το σπίτι, στη φύση. Βγείτε μια βόλτα οικογενειακά, επισκεφτείτε γωνιές της περιοχής όπου ζείτε που δεν είχατε φανταστεί ότι υπάρχουν, συμμετέχετε σε ομαδικά παιχνίδια που περιλαμβάνουν αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους και να είστε σίγουροι ότι οι δραστηριότητες αυτές θα χαραχτούν βαθιά στη μνήμη των παιδιών σας
• Στη δημιουργία όμορφων αναμνήσεων θα μπορούσε να συμβάλλει και η παρακολούθηση κάποιας χριστουγεννιάτικης παράστασης ή παιδικού θεάτρου κατάλληλου για την ηλικία του παιδιού. Μια τέτοια δραστηριότητα θα του προσφέρει εικόνες και συναισθήματα που σχετίζονται με τις γιορτινές μέρες. Στη συνέχεια μπορείτε να συζητήσετε μαζί του αυτήν την εμπειρία

Και με τη διατροφή του παιδιού στις γιορτές τι κάνω;

Δυστυχώς οι μέρες των γιορτών είναι γεμάτες διατροφικούς πειρασμούς τόσο για εμάς όσο και για τα παιδιά: πολλά γλυκά, οικογενειακά τραπέζια γεμάτα λιχουδιές, ακανόνιστα γεύματα κοκ. Επιπλέον, η απουσία σχολικής δραστηριότητας και οι πολλές ώρες στο σπίτι επιτείνουν το πρόβλημα.

Καθώς οι γιορτές είναι ευκαιρία για χαλάρωση, αφήστε στο παιδί κάποια ελευθερία όσον αφορά στις διατροφικές του συνήθειες: ας δοκιμάσει τις λιχουδιές των ημερών, ας φάει κανένα μελομακάρονο ή κουραμπιέ παραπάνω έτσι ώστε με τη λήξη των γιορτών-διακοπών να ξεκινήσει εκ νέου και το σωστό διατροφικό του πρόγραμμα. Μπορείτε αντισταθμιστικά, μιας και υπάρχει περισσότερος ελεύθερος χρόνος, να αυξήσετε τη σωματική δραστηριότητα όλης της οικογένειας πηγαίνοντας για παράδειγμα τακτικά έναν έντονο περίπατο ή μια βόλτα με ποδήλατα.

Τελικά, πόσο σημαντικές είναι αυτές οι γιορτές για τα παιδιά; Και για τους μεγάλους;

Συνολικά θα λέγαμε ότι οι γιορτινές μέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς έχουν ξεχωριστή σημασία στην καρδιά και το μυαλό των παιδιών: το στολισμένο δέντρο, η προσμονή του δώρου από τον Άγιο Βασίλη, η οικογενειακή θαλπωρή των ημερών, το σπίτι που γεμίζει με μυρωδιές, μουσικές και γέλια φαντάζουν μαγικά και ξεχωριστά στα μάτια ενός μικρού παιδιού. Κι έστω κι αν δε θα θυμούνται συγκεκριμένα γεγονότα, θα κρατήσουν την αίσθηση αγάπης, ασφάλειας και θαλπωρής που ένιωσαν στις γιορτές μέσα στην οικογένεια. Αυτό θα εμπλουτίσει τον συναισθηματικό τους κόσμο και θα βοηθήσει στην εξέλιξη της προσωπικότητάς τους.

Οι ειδικοί λένε ότι όποτε τα παιδιά μας θα ανακαλούν τις ωραίες παιδικές αναμνήσεις των γιορτών θα νιώθουν όμορφα καθώς το σώμα τους θα εκκρίνει «ενδορφίνες» ή αλλιώς ορμόνες της ευφορίας. Οι ορμόνες αυτές (που εκκρίνονται και σε άλλες ευχάριστες εμπειρίες, όπως όταν ακούμε ωραία μουσική ή όταν τρώμε ένα κομμάτι σοκολάτα), με τη σειρά τους θα δυναμώνουν το ανοσοποιητικό σύστημα και τη σωματική και ψυχική αντοχή των παιδιών. Μεγαλώνοντας, τα παιδιά μας θα εκτιμήσουν όσα έζησαν και θα συνειδητοποιήσουν τι πραγματικά σημαίνει να είσαι γονιός: δεν είναι σε γεννάω, σε τρέφω, σε μεγαλώνω. Είναι με τι γεμίζω τις άυλες βαλίτσες σου.

Στο χέρι μας είναι λοιπόν αυτές τις γιορτές να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να γεμίσουν με όμορφα συναισθήματα που θα τα συντροφεύουν για μια ζωή. Αλλά και για εμάς τους ίδιους είναι μια ευκαιρία να έρθουμε πιο κοντά με τα συγγενικά μας πρόσωπα, να νιώσουμε περισσότερη αγάπη και οικογενειακή ζεστασιά, να ζήσουμε καινούριες εμπειρίες και τελικά να ανανεωθούμε για να αντιμετωπίσουμε εκ νέου την καθημερινότητα με περισσότερη ενέργεια και δύναμη.

 Αναστάσιος Σέρμπης, MD, PhD

Τελευταία ενημέρωση: Δεκέμβριος 2018